Хандош

Чеккхенаш

I.

Цхьана дешдекъах лаьтта, чеккхенгахь деха мера «ие» долу дешнийн, йуха чеккхенгахь деха «уо» долу дешнийн хӏиннца йахана хан кхуллуш, тӏехьа «ий» тӏетоха.

II.

Цхьана дешдекъах лаьтта, чеккхенгахь деха мера «а» делахь, и дац а деш тӏехьа «й» тӏетоха.

III.

Кхечанхьа тӏехьа «и» дилла. Чеккхе «и» тӏетухуш, хандашна йуккъарчу, мукъачу эшарна цо тӏеӏаткъам бой, шен мухалле дерзадо. Цу тӏеӏаткъаман бакъенаш хӏорш йу:

1. Доца «а» делахь, иза доцачу «е»-не доьрзу: лаха > лехи.
2. Доца «а» делахь, ткъа цунна хьалха йа тӏехьа «хь» йа «ӏ» делахь, иза «аь»-не доьрзу: хьажа > хьаьжи, ӏаха > ӏаьхи, даӏа > даьӏи, дахьа > даьхьи.
3. Ах деха «а» делахь, ткъа хандашна йуккъахь ши мукъаза йиш делахь, иза «аь»-не доьрзу: даста> даьсти.
4. Деха «а» делахь, иза дехачу «е»-не доьрзу: ала > эли.
5. Доца «иэ»/«ие» делахь, иза доцачу «и»-не доьрзу: эха > ихи, дерза > дирзи.
6. Деха «иэ»/«ие» делахь, иза дехачу «ий»-не доьрзу: эгӏа > ийгӏи, деша > дийши.
7. Доца «и» делахь, ша ма-дду дуьсу: дига > диги.
8. Деха «ий» делахь, ша ма-дду дуьсу: дийца > дийци.
9. Доца «у» делахь, иза доцачу «уь»-не доьрзу: дуза > дуьзи.
10. Деха «у» делахь, иза дехачу «уьй»-не доьрзу: дуса > дуьйси.
11. Деха «уо» делахь, иза дехачу «уьй»-не доьрзу: тоха > туьйхи.

Нийсадоцурш

Цхьаццадерш цхьа а бакъенаш ца ларош, шайн кепара хийцало.