I. Чеккхенгахь "-аш" делахь, ишта легайо дукхаллин кеп:
| дожар | дош | IPA |
|---|---|---|
цӏерниг |
месаш |
[mesʃ] |
доланиг |
месийн |
[mesĩː] |
лург |
месашна |
[mesʃn] |
дийриг |
месаша |
[mesʃ] |
коьчалниг |
месашца |
[mesʃt͡s] |
хотталург |
месех |
[mesi̯ɐx] |
меттигниг |
месашка |
[mesʃk] |
дустург |
месел |
[mesi̯ɐl] |
II. Чеккхенгахь "-еш" делахь, легар ишта ду:
| дожар | цхьаъ | IPA | дукха | IPA |
|---|---|---|---|---|
цӏерниг |
илли |
[illi] |
иллеш |
[illi̯ɐʃ] |
доланиг |
иллин |
[illĩ] |
иллийн |
[illĩː] |
лург |
иллина |
[illin] |
иллешна |
[illi̯ɐʃn] |
дийриг |
иллино |
[illinuːə̯] |
иллеша |
[illiːə̯ʃ] |
коьчалниг |
иллица |
[illit͡s] |
иллешца |
[illi̯ɐʃt͡s] |
хотталург |
иллех |
[illi̯ɐx] |
иллех |
[illi̯ɐx] |
меттигниг |
иллига |
[illig] |
иллешка |
[illi̯ɐʃk] |
дустург |
иллел |
[illi̯ɐl] |
иллел |
[illi̯ɐl] |
Кхузахь тидамбе хотталурггий, дустурггий дожарш цхьаллин а, дукхаллин кепехь цхьатера хилар. Хьалха цхьаллин кепаш ишта йар: иллих, иллил.
III. Чеккхенгахь "-ий" йа "-й" долу дешнийн легар ишта ду:
| дожар | дош | IPA |
|---|---|---|
цӏерниг |
черчий |
[t͡ʃert͡ʃiː] |
доланиг |
черчийн |
[t͡ʃert͡ʃĩː] |
лург |
черчашна |
[t͡ʃert͡ʃəʃn] |
дийриг |
черчаша |
[t͡ʃert͡ʃəʃ] |
коьчалниг |
черчашца |
[t͡ʃert͡ʃəʃt͡s] |
хотталург |
черчех |
[t͡ʃert͡ʃi̯ɐx] |
меттигниг |
черчашка |
[t͡ʃert͡ʃəʃk] |
дустург |
черчел |
[t͡ʃert͡ʃi̯ɐl] |
| дожар | дош | IPA |
|---|---|---|
цӏерниг |
наной |
[naːnu̯ɐi̯] |
доланиг |
нанойн |
[naːnu̯ɐ̃i̯] |
лург |
наношна |
[naːnu̯ɐʃn] |
дийриг |
наноша |
[naːnuːə̯ʃ] |
коьчалниг |
наношца |
[naːnu̯ɐʃt͡s] |
хотталург |
нанойх |
[naːnu̯ɐi̯x] |
меттигниг |
наношка |
[naːnuːə̯ʃk] |
дустург |
нанойл |
[naːnu̯ɐi̯l] |
Кхузахь "-ий" йа "-й" дӏа а доккхий, дожаран чеккхе тӏетуху. Тидамбе "-й"-на хьалха дерг мукъа йиш "о" делахь, доланиггий, хотталурггий, дустурггий дожаршкахь "-й" дӏа ца доккху.
| дожар | дош | IPA |
|---|---|---|
цӏерниг |
белхалой |
[belxlu̯ɐi̯] |
доланиг |
белхалойн |
[belxlu̯ɐ̃i̯] |
лург |
белхалошна |
[belxlu̯ɐʃn] |
дийриг |
белхалоша |
[belxluːə̯ʃ] |
коьчалниг |
белхалошца |
[belxlu̯ɐʃt͡s] |
хотталург |
белхалойх |
[belxlu̯ɐi̯x] |
меттигниг |
белхалошка |
[belxluːə̯ʃk] |
дустург |
белхалойл |
[belxlu̯ɐi̯l] |
IV. Чеккхенгахь "-й" делахь, и дӏадаьккхича кхин дукхаллин кеп йевзара йацахь, "-й" дӏа ца доккху.
| дожар | дош | IPA |
|---|---|---|
цӏерниг |
дай |
[dəi̯] |
доланиг |
дайн |
[də̃i̯] |
лург |
дайшна |
[dəi̯ʃn] |
дийриг |
дайша |
[dəi̯ʃ] |
коьчалниг |
дайшца |
[dəi̯ʃt͡s] |
хотталург |
дайх |
[dəi̯ʃx] |
меттигниг |
дайшка |
[dəi̯ʃk] |
дустург |
дайл |
[dəi̯l] |