Нохчийн маттахь чеккхенгахь "-и" йа "-у" долу дешнаш легор:
I. Дожаран чеккхе тӏехьа тӏетуху.
II. Чеккхенгахь "-и" делахь, йуха дешан шиъ йа сов дешдакъа делахь, хотталурггий, дустурггий дожаршкахь "-и" охьа а дожадей, "-ех", "-ел" тӏетоха.
III. Чеккхенгара "-у" деха делахь, доца деша.
| дожар | дош | IPA | дош | IPA |
|---|---|---|---|---|
цӏерниг |
лами |
[laːmi] |
аьрзу |
[ærzuː] |
доланиг |
ламин |
[laːmĩ] |
аьрзун |
[ærzũː] |
лург |
ламина |
[laːmin] |
аьрзуна |
[ærzuːn] |
дийриг |
ламино |
[laːminuːə̯] |
аьрзуно |
[ærzuːnuːə̯] |
коьчалниг |
ламица |
[laːmit͡s] |
аьрзуца |
[ærzuːt͡s] |
хотталург |
ламех |
[laːmi̯ɐx] |
аьрзух |
[ærzux] |
меттигниг |
ламига |
[laːmig] |
аьрзуга |
[ærzuːg] |
дустург |
ламел |
[laːmi̯ɐl] |
аьрзул |
[ærzul] |
IV. Чеккхенгахь "-и" делахь, йуха дешан цхьа дешдакъа бен дацахь, хотталурггий, дустурггий дожаршкахь "-х", "-л" тӏехьа тӏетоха.
| дожар | дош | IPA |
|---|---|---|
цӏерниг |
хи |
[xi] |
доланиг |
хин |
[xĩ] |
лург |
хина |
[xin] |
дийриг |
хино |
[xinuːə̯] |
коьчалниг |
хица |
[xit͡s] |
хотталург |
хих |
[xix] |
меттигниг |
хига |
[xig] |
дустург |
хил |
[xil] |