Баххаш Шордар

Абанаш хийцадалар

Нохчойн маттахь цхьацца абанаш изза дешнашкахь хийца а лой, керла дешнаш кхоллало. Гараметтанийн тӏеӏаткъам хила тарло и. Ас нохчойн маттахь тидам бина иштта хийцадаларш хӏорш ду.

б, в, д, й, л, т, хӏ, ӏ

Мукъа эшарца долалун дашна хьалха хӏуьтту хӏара абанаш б, в, д, й, л, т, хӏ, ӏ.

• хӏара, гӏал. йара
• хӏоъ, бац. оъ
• лега, эга
• даша, лаша
• дилла, тилла, ӏилла, гӏал. алла
• ботта, вотта, дотта, йотта, ӏотта, хӏотта, гӏал. отта, бац. оттан

г, ж, кӏ

• жима, гам
• дожа, эга
• бож, бог, бац. бӏокӏ

г, з

• бага, база

г, къ

• гажа, къажа

г, кӏ

• эга, бац. акӏан
• дага, бац. акӏан

гӏ, х

• дагӏа, даха
• лагӏйан, лахйан
• хьегӏ, хьех

д, тӏ

• ӏад, ӏаткъа
• пӏенда, бац. пӏентӏо
• седа, гӏал. сеткъа
• ноткъа, гӏал. нод
• тӏус, деса

ж, чӏ

• гӏаж, бац. гӏочӏ
• маж, бац. мачӏ
• наж, бац. начӏ

ж, ш

• дижа, бац. дишан

з, цӏ

• цӏовза, бац. зуз
• цӏом, гӏал. зам
• бӏарз, бац. бӏарцӏон
• ницкъ, гӏал. нидз

й, в

• дайдан, бац. давдан

й, г

• лай, лега
• тай, тега
• стигал, стела < стайил < стагил

к, ч

• чада, кад
• чô, кô
• чо, ко
• коча, итум. как-

кх, к

• кхайкха, бац. кхекан

къ, ъ

• даа, бац. дакъан
• тоа, бац. токъан

кӏ, чӏ

• чӏода, кӏода
• чӏега, кӏега

с, ц

• доца, асар

тӏ, чӏ

• тӏап, чӏап

хь, къ, ӏ

• даӏа, бац. дахьан
• лаӏа, лахьо
• маӏа, мукъ
• бӏе, бац. бахь

ш, с

• даша, бац. асан

Баххийн Кепаш

C1+V1

C1+C2+V1

C1+V1+C2

C1+C2+V1+C3

Цхьа бух вайн маттахь бацахь, берг схьа а эцна лакхара абанаш хийцадаларан кепаш тӏе а товжуш, и баххаш кхолла аьтто бу.

А. д. ГАД бух бац вайн, ткъа лакхахь хьаьжча г-й, къ-й хийцалуш ду. КЪАД бух болуш бу, тӏаккха къ метта г диллина ГАД бух кхолла аьтто бу, цунах тера бохуш кхетам болуш. Вай маттахь иштта хӏара ши хандош кхолла делла: къажа -> гажа, къежа -> гежа. Кхузахь санна аьтто бу иштта кхолла: къада -> гада, къеда -> геда.

Иштта шайолу абанийн камбинацеш чекх а йаьхна, кхидӏа мотт кхио аьтто хир бу.

Дацдарш

• бац. бацойн
• гӏал. гӏалгӏойн