нийсайаздар
Марша вогӏийла, хьаша, чувала

Нийсайаздар

Нохчойн маттахь нийса йаздар.

1. Абанаш: «й» диллар

,

«я», «яь», «е», «ё», «ю», «юь» метта «йа», «йаь», «йе», «йо», «йу», «йуь» дахка.

деша

2. Абанаш: «иэ», «ие», «уо» диллар

,

Хьайна лаахь «иэ», «ие», «уо» дилла, ца лаахь ма дилла.

деша

3. Абанаш: дахдар

,

Ши мукъа йиш ду, шайна тӏехьа «й» хӏоттарца дахлуш. И шиъ «и», «уь» ду. Кхинаш деха хилар гайта лаахь, тӏоьхула зил хьакха; ца лаахь, ма хьахьа.

деша

4. Абанаш: «ь», «ъ» диллар

,

Мукъазий, мукъий аба къасто лаахь, цу шин йуккъа «ъ» дилла.

деша

5. Абанаш: «э» йа «е» диллар

,

Дешдекъа хьалха «э» дилла, цунна йуккъахь йа тӏехьа «е» дилла.

деша

6. Абанаш: «эв», «ев» йа «аьв» диллар

,

Хӏорш [eu̯], [oi̯], [ø̯ɐu̯] хезачохь ӏ-ний, хь-ний тӏехьа «аьв» дилла, кхечанхьа дешдакъа долалучохь «эв», цунна йуккъахь йа тӏехьа «ев» дилла.

деша

7. Абанаш: «ст» диллар

,

Дош долалучохь [st] йа [s] йа [t] хезачохь, «ст» дилла.

деша

8. Абанаш: «сс», «тт», «лл» чеккхенгахь диллар

,

Лач дожаршкахь шала хезаш делахь, цӏераниг дожарехь шалха дилла «сс», «тт», «лл»; дацахь цхьалха дилла «с», «т», «л».

деша

9. Абанаш: шалха абанаш дахкар

,

Шалха абанаш ул-уллехь нислахь, хьалхарчун шолха аба ма дилла. Цхьатера шин йуккъахь зил белахь йа цхьатера дацахь, ший а дуьззина дилла. Логаниг кхоъ ул-уллехь нислахь, тӏехьа цхьа «ӏ» йа «ъ» дилла.

деша

10. Абанаш: мера «н» диллар

,

Хандешан, мухалдешан, ардамдешан цхьа дешдакъа бен дацахь, тӏехьа «н» дилла. Йуха доланиг дожаран чеккхенашкахь дилла.

деша

11. Цӏердош: жимдийриган чеккхенаш

,

Тӏаьххьарчул хьалхарчу дешдекъехь дерг «о» делахь йа хезаш дерг [i̯ɐ] йа [iːə̯] долуш «е» делахь, «аг» дилла. Кхечанхьа «иг» дилла.

деша

12. Цӏердош: дукхаллин дагаран чеккхенаш

,

Дукхаллин дагар кхуллуш «ш», «аш» йа «еш» дуьллу.

деша

13. Цӏердош: чеккхенгахь «ъ» дерш легор

,

Чеккхенгахь «ъ» делахь, и охьа а дожадей, хьайна йеза дожаран чеккхе тӏетоха.

деша

14. Цӏердош: чеккхенгахь «и» йа «у» дерш легор

,

Чеккхенгахь «и» йа «у» делахь, дожаран чеккхе йеккъа тӏетоха.

деша

15. Цӏердош: чеккхенгахь мукъаза йиш дерш легор

,

Чеккхенгахь мукъаза эшар долу дешнашний, дожаран чеккхенний йукъа «а» дилла.

деша

16. Цӏердош: чеккхенгахь «ие» йа «уо» дерш легор

,

Чеккхенгахь «ие» йа «уо» делахь, йуккъе «н» дуьллуш тӏетоха дожаран чеккхе.

деша

17. Цӏердош: дагарден «й», «ий» диллар

,

Дагардеш тӏехьа дуьллу «ий», «й» нийса диллар.

деша

18. Цӏердош: дукхаллин кепаш легор

,

Дукхаллин кепаш нийса легор.

деша

19. Мухалдош: дукхаллин кеп

,

Цхьацца долу мухалдешнийн дукхаллин кеп хуьлу.

деша

20. Мухалдош: цалегарш

,

Хӏара дешнаш дожаршкахь ца хуьйцу: раз, пурх, лач, перс, деакӏов, харц, сов.

деша

21. Мухалдош: чеккхенгара цадоьшу «а»

,

Чеккхангахь хуьлу, цадоьшу «а» нийса диллар.

деша

22. Мухалдош: лааме кепаш

,

Мухалдешнех лааме кепаш «иг», «ниг», «аш», «наш» тӏе а тухуш кхуллу.

деша

23. Мухалдош: дустаран дешчеккхе

,

Дустаран дешчеккхе нийса йиллар.

деша

24. Дагардош: «цхьаъ» легор

,

«Цхьаъ» нийса легор.

деша

25. Дагардош: декъаран кеп

,

Декъаран дагардош нийса диллар.

деша

26. Дагардош: ткъаннаш, 100, 1000

,

Ткъаннашший, 100, 1000 нийса дахкар.

деша

27. Дагардош: рогӏаллинаш

,

Рогӏаллин дагарш нийса дахкар

деша

28. Цӏерметдош: легар

,

Цӏерметдешнаш нийса легор.

деша

29. Цӏерметдош: чеккхенгахь «берш» дерш легор

,

Чеккхенгахь «берш» дерш нийса легор.

деша

30. Цӏерметдош: кхин а легарш

,

«И»/«иза», «а»/«аза», «хӏара», «ишттаниг», «муханиг», «муьлханиг», «оццулниг», «кхулниг», «хӏоккхулниг» нийса легор.

деша

31. Цӏерметдош: лаамечу доладерзорчеран легарш

,

Нийса лааме доладерзоран цӏерметдешнаш легор.

деша

32. Цӏерметдош: кхидолчеран легарш

,

Хӏара цӏерметдешнаш «вовшийн», «массо а», «дерриге а», «вайша»/«вайшиъ», «маса» нийса легор

деша

33. Хандош: дешнаш схьадохуш кеп ларйар.

,

Кеп ларйан йеза хандешан кепех дешнаш схьадохуш.

деша

34. Хандош: карарчу хенан чеккхенаш

,

Карарчу хенахь чеккхенгахь «а», «у», «о», «ов», «оь» йа «уьй» маца дуьллу.

деша

35. Хандош: хӏинцца йахана хан

,

Хӏинцца йаханчу хенан чеккхенаш нийса йахкар.

деша

36. Хандош: йахан хан

,

Йахана хан нийса кхоллар.

деша

37. Хандош: йахана йаьлла хан

,

Йахана йаьлла хан нийса кхоллар.

деша

38. Хандош: йогӏу хан

,

Йогӏу хан нийса кхоллар.

деша

39. Хандош: хаттаркеп

,

Хандешан хаттаркеп нийса кхоллар.

деша

40. Хандош: хьалха йахана хан

,

Хьалха йахана хан нийса йиллар.

деша

41. Хандош: ихна хан

,

Ихна хан нийса кхоллар.

деша

42. Хандош: дацаркеп

,

Дацаркеп нийса йиллар.

деша

43. Ардамдош: тӏехьа шордар

,

Ардамдош нийса шордар.

деша

44. Ардамдош: кепаш ларйар

,

Карарчу хенах схьайовлу кепаш ларо йеза.

деша

45. Ардамдош: легарш

,

Ардамдешнийн нийса легарш.

деша

46. Ардамдош: чӏагӏдардош

,

Чӏагӏдардешнийн эшарш нийса шалхадахар.

деша

47. Ардамдош: билламдош

,

Билламдош нийса диллар.

деша

48. Ардамдош: «ду» нийса диллар

,

«Ду»-й, цунах схьадевлла ардамдешнашший нийса дахкар.

деша

Title

My message to you!